Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego – jako powód odmowy udzielenia rozwodu.

 

W myśl przepisu art. 56 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

 

Jak rozumieć pojęcie zasad współżycia społecznego ?

Przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. Przesłanka zasad współżycia społecznego inaczej też określana jako „dobre obyczaje”, ma na względzie sytuacje szczególne tj. takie w których mimo całkowitego rozkładu pożycia małżeńskiego oraz braku innych przesłanek negatywnych (np. dobro małoletnich dzieci), orzeczenie rozwodu nie może nastąpić. Orzeczenie rozwodu jest niemożliwe, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu, albo gdy przeciwko rozwodowi przemawiają poważne względy społeczno – wychowawcze, które nie pozwalają , by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały wskutek złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka lub dzieci, albo też innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych.

 

Sąd Najwyższy uznawał udzielenie rozwodu za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego m.in. w następujących sytuacjach:

  • Sama długotrwałość rozłączenia małżonków nie może być uznana za taką okoliczność, która w świetle art. 56 par. 3 KRO uzasadniałaby uznanie odmowy zgody na rozwód małżonka niewinnego za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Długotrwałość rozłączenia małżonków nie stwarza także żadnego domniemania, że małżonek niewinny odmawiający zgody na rozwód, kieruje się chęcią szykany pod adresem małżonka winnego. Na małżonku winnym spoczywa przeto ciężar twierdzenia i dowodu, że ze względu na szczególne okoliczności małżonkowi niewinnemu można przypisać takie pobudki jego odmowy zgody na rozwód, które nie znajdują aprobaty w świetle zasad współżycia społecznego (np. chęć zemsty, żądanie nieuzasadnionych korzyści materialnych w zamian za zgodę na rozwód itp.). (Wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 18 sierpnia 1965 r. III CR 147/65).
  • Uchylanie sięprzez powoda w sprawie o rozwód od obowiązków alimentacyjnych wtedy tylko powoduje dyskwalifikację moralną, która mimo innych pozytywnych przesłanek mogłaby przemawiać przeciwko orzeczeniu rozwodu, gdy jest uporczywe i złośliwe (orz. SN z 30.4.1960 r., 3 CR 1048/58, RPEiS 1961, z. 1, s. 373).
  • Niezgodne z zasadami socjalistycznej moralności byłoby uznanie, że nieuleczalna choroba małżonki, po trzydziestu latach pożycia małżeńskiego, stanowi ważny powód rozkładu pożycia małżeńskiego w sytuacji, kiedy stan małżonki wymaga przyczyniania się ze strony współmałżonka w miarę swych możliwości do ulżenia jej losowi i okazywania jej pomocy nie tylko materialnej, ale i moralnej, tak aby małżonek był dla niej podporą psychiczną w cierpieniach. (Orzeczenie SN z dnia 18.09.1952 r. C 1283/52).
  • Nie można podzielić stanowiska, że motywy moralne i religijne odmowy zgody na rozwód są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Argument, że osoba wierząca i rozwiedziona bez swej winy, nie jest dyskryminowana w wykonywaniu praktyk religijnych nie uzasadnia uznania odmowy zgody na rozwód za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Można natomiast przyjąć, że wskazane motywy nie stoją na przeszkodzie uznaniu odmowy zgody za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego z innych przyczyn, co jednak wymaga wnikliwego rozważenia i uzasadnienia tych przyczyn. (Wyrok SN – Izba Cywilna z dnia 10 września 1997 r. II CKN 292/97).
  • Odmowa zgody małżonka niewinnego na rozwód jest jego prawem i skorzystanie z tego prawa nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Domniemanie przemawia za tym, że ten kto korzysta z tego prawa, czyli to w sposób z zasadami współżycia społecznego (wyrok SN z 26.10.2000, II CKN 956/99).

 

Sądy uznały odmowę zgody na rozwód jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego m.in. w następujących sytuacjach:

Orzeczeniu rozwodu nie stoi na przeszkodzie choroba współmałżonka stanowiąca uzależnienie, wynikłe całkowicie z jego winy, który nie wykazał minimum silnej woli, aby poddać się leczeniu, ani minimum odpowiedzialności za losy rodziny. Konsekwencje swego nieodpowiedzialnego zachowania się musi on wziąć na siebie, nie może nimi obarczać współmałżonka, nie może z tego powodu kwestionować i pozbawiać współmałżonka prawa do innego ułożenia sobie dalszych losów życiowych (wyrok SN z dnia 25 maja 1998 r.

  • I CKN 704/97)
  • Okoliczność, iż wskutek orzeczenia rozwodu małżonkowie (a zwłaszcza żona) narażeni są na utratę szczególnych uprawnień, nie powinna sama przez się stanowić przeszkody do udzielenia rozwodu (orz. SN z 25.11.1958 r., 1 CR 664/57, RPEiS 1961, z. 1, s. 373).
  • Nie godzi w zasady współżycia społecznego orzeczenie rozwodu dlatego, że strony są osobami w podeszłym wieku. Żądając rozwodu, powód nie krzywdzi pozwanej, a czyni jedynie uprawnienie z prawa wniesienia sprawy rozwodowej (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5.10. 2004 r. I ACa 683/04),
  • Gdy odmowa zgody “na rozwód służy już tylko chęci zamanifestowania określonej przewagi nad małżonkiem domagającym się rozwodu i przeszkodzenia w ułożeniu sobie przez niego życia osobistego (wyrok SN z dnia 21.11.2002r., III CKN 665/00),
  • Jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego można przyjąć odmowę zgody małżonka niewinnego na rozwód w sytuacji, gdy powód funkcjonuje w związku pozamałżeńskim zasługującym na legalizację, gdy tymczasem jego dotychczasowy związek małżeński nie ma szans na faktyczne funkcjonowanie. (Wyrok z dnia 10 maja 2000 r. w sprawie III CKN 1032/99)
  • Odmowa pozwanej zgody na rozwód, spowodowana nie pozytywnym uczuciem, a przekonaniem, że rozwód byłby niezasłużoną nagrodą dla powoda, jest sprzeczna                                 z zasadami współżycia społecznego. (wyrok SN z dnia 08.12.1999r., II CKN 606/98).
  • Rozwód jest więc złem koniecznym, wprowadzonym w imię interesu społecznego dla eliminacji innego zła społecznego, jakim byłoby utrzymywanie formalnego węzła małżeńskiego, gdy zanikła wspólnota małżeństwa, gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans na dalsze jego funkcjonowanie. (Uchwala SN z dnia 26.04.1952 r. w sprawie C 798/51).

 

O pozostałych negatywnych przesłankach przeczytasz w kolejnych wpisach w zamieszczonych na moim blogu.

 

Uważasz ten artykuł za wartościowy? Udostępnij go innym:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *